Blag 4: Frank Monahan, Ailtire & Léiritheoir Cultúrtha

Is dearthóir / léiritheoir cultúrtha Éireannach é Frank, tá spéis aige i scannánaíocht, sna healaíona & san ailtireacht. Áirítear lena chleachtas gairmiúil dearadh foirgneamh, & dearadh seit do léiriú scannán/teilifíse. Tá BA aige san Ailtireacht, 2008 agus Dioplóma Gairmiúil san Ailtireacht, 2012, araon ó London Metropolitan University. Roimhe seo fuair sé B.Des. i nDearadh Léiriúcháin do Scannán/Teilifís, ó IADT. Tá an cúlra seo mar bhonn eolais ag a chur chuige i leith cleachtais, ar cur chuige comhoibritheach, idirdhisciplíneach é agus a bhfuil a shuíomh sainiúil. Tá sé rannpháirteach in acmhainn chriticiúil an dearaidh a bhunaigh sé don Architecture at the Edge in 2017, ar cheap sé agus a choimeád sé an clár imeachtaí ina leith. Chuir sé suiteáil faoin spéir ar fáil, ‘Ghost Chapel' d'Fhéile Idirnáisiúnta Ealaíon na Gaillimhe 2018 i gcomhar le Bartlett School of Architecture.

Ár Naisc a Fhás - Blag 4

Tar éis dom an Tionscnamh Náisiúnta Ailtirí i Scoileanna a mhúineadh le trí bliana anuas, ceapaim gur tasc scanrúil é fós nuair a bhíonn grúpa nua scoláirí romhat.

Ní thuigeann go leor de na scoláirí luach a dtimpeallacht thógtha toisc nach bhfaca siad riamh na buntáistí is féidir leis a thairiscint dóibh.

Tá sé deacair do scoláirí foghlaim gan naisc a bheith acu leis na coincheapa a mhúinimid dóibh. Is féidir é seo a bhaint amach trí chomhthéacs agus ábharthacht araon a sholáthar. Gan an nasc sin níl aon suim ann, agus tagann suim roimh fhoghlaim fhiúntach bharántúil i gcónaí. Mar sin, tá sé riachtanach go ndéanfaimid naisc foghlama láidre chun cabhrú leo na nósanna smaointeoireachta a theastaíonn uathu a fhorbairt chun go n-éireoidh leo.

Déantar scoileanna suas de dhaoine sa phobal. Agus tú ag teacht ón taobh amuigh, tá sé tábhachtach tuiscint a fháil ar an bpobal ina bhfuil do scoláirí mar chuid de. Is baile ciúin margaidh tuaithe é an Creagán atá 45km amach ó Ghaillimh ar an N63 go Ros Comáin. Bhí cónaí ar mhuintir Grattan-Bellew ann tráth, parlaiminteoirí cáiliúla as Gaillimh san 18ú agus sa 19ú haois. Is ceantar aoibhinn coillteach é an iar-diméin anois ina bhfuil siúlóidí foraoise agus áiteanna picnice, lán le hearraí stairiúla suimiúla.

Ar theacht chuig an gCreagán dom don chéad uair, agus nasc á fhiosrú agam leis an áit, mealladh síos ascaill tharraingteach de chrainn fheá áit ar baineadh siar asam láithreach ag balla ard ar 7m. Tá sé mar bhanrach ar Gharraí Daingean fairsing ón ochtú haois déag, a bhí mar chuid d’eastát mór Bellew tráth.  Ar feadh céad go leith úsáideadh an gairdín daingean seo ar an gcaoi a n-úsáideadh gairdíní Victeoiriacha/Éadbhardacha den sórt sin, ach mar gheall ar a mhéid, is dócha gur fásadh níos mó ná torthaí agus glasraí tí ann.

D'fhoghlaim mé gurb é aidhm fhadtéarmach an ghrúpa oidhreachta áitiúil anseo gairdín daingean an 18ú haois a athnuachan, a chaomhnú agus a fhorbairt. Cuirfear conláiste nua don cheantar ar fáil tríd an acmhainn oidhreachta reatha sin a fhorbairt. Cuirfidh sé sócmhainní oidhreachta agus áineasa áitiúla eile freisin, rud a chabhraíonn le cuairteoirí a mhealladh chuig an gceantar agus a spreagann turasóireacht tuaithe.

Bhí a fhios agam ón bhfíorthús go raibh sé tábhachtach clár oibre soiléir agus tarraingteach a leagan síos leis na scoláirí, agus rud éigin a aimsiú ina dtaithí saoil roinnte ar féidir a nascadh leis an gceacht mar thús scéil. Tá spás ann le taiscéalaíocht a dhéanamh, le bheith ag siúl, le rudaí a aimsiú agus braistint spreagtha a bheith agat ag an méid ar fad atá istigh ann; meabhrúchán go leanann scéal an dúlra ar aghaidh de réir mar a athraíonn an aimsir. Chun feidhmiú mar áit lé bia a fhás, le taitneamh a bhaint as agus don fholláine.

Sular thosaigh muid ar aon mholadh a thabhairt, bhí sé tábhachtach am a thabhairt do na scoláirí agus deis a thabhairt dóibh a smaointe a chur in iúl. Roghnaíodh topaicí do na scoláirí lena roinnt i ngrúpaí. Spreagadh túsphointe amháin, tríd an iniúchadh ar stair agus feidhmeanna na ngairdíní éagsúla, don athrú claochlaitheach ar nós, ar cheart dá fheidhm a bheith mar ghairdín cistine in áit gairdín maisiúil. Pléadh an iliomad caoi a mbíonn taithí againn ar ghairdíní. An gairdín pléisiúrtha, an gairdín cistine, an gairdín cuimhneacháin agus/nó mar áit le nascadh leis an dúlra arís. Lean cur i láthair ó bhaill choiste an ghrúpa oidhreachta áitiúil an tseachtain dár gcionn le cuairt suímh treoraithe.

Agus tuairimíocht á déanamh ar an acmhainneacht, thug scoláire amháin chun cuimhne dúinn gur chuir tuismitheoirí Anna Kriegel bláth an chrainn silíní bán ag an áit ab ansa léi agus gur nochtadh siad binse a bhfuil a hainm scríofa air. Labhair scoláire eile ansin ar an suíochán faoi chrann ag gairdín daingean an Chreagáin ag ar shúigh mná tráth, agus an chaoi a molfá siad an rud céanna. Bhí an bhraistint ar nasc le háit, agus an chaoi ar féidir sin ceangal lenár dtaithí ar an domhan, mar bhonn ag an tionscadal seo. Is é a bheith foghlaim faoin gcaoi a bhfuil gach rud idirnasctha agus idirspleách atá i gceist leis seo. Is féidir leis cabhrú le daoine a bpobal a fheiceáil agus a thuiscint ar dhóigheanna éagsúla trí thuiscint a bheith acu ar an gcaidreamh idir rudaí. Is cuid bhunúsach í an ceangal le daoine agus le háit.

Foghlaimíonn na scoláirí trí theagmháil do shamplaí ón bhfíorshaol agus cuireann a dtaithí agus a mbreathnuithe ar na samplaí seo dlús mór lena gcuid foghlama. Mar chuid den tasc seo ceanglaíodh ar na scoláirí ‘Féach go hÁitiúil’ a dhéanamh i.e. Naisc shoiléire a aimsiú idir na ceachtanna agus na rudaí atá ag titim amach sa phobal áitiúil, agus go fiú, páirt ghníomhach a ghlacadh iontu le daoine aonair sa phobal. Baineann sé le teagasc agus foghlaim atá dírithe ar fhiosrúchán atá dírithe ar scoláirí.

Eagraíodh an dara turas allamuigh, leagadh dualgas ar ghrúpa amháin suirbhé ar an láthair a dhéanamh a chuirfeadh bonn eolais faoin tasc le samhail suímh 1:100 a chruthú.

D’eascair ath-íomháú ar an ngairdín daingean tarlú tríd an tsamhail a dhéanamh. Nascann an dearadh a tháinig as sin sraith spásanna/ seomraí poiblí nua agus athúsáideann sé foirgneamh atá ann cheana féin mar mhol / caifé pobail chun cuspóir agus áiteanna éagsúla cruinnithe a thabhairt do lár an ghairdín.

Ba í an aidhm anseo ná spás a chruthú do gach duine óg a bheith i lár an aonaigh ag comh-dhearadh a dtodhchaí féin, spásanna pobail, tionscadail agus feachtais. Chun guth an scoláire a thabhairt agus ligean dóibh an guth sin a thabhairt ar ais dá bpobal.

Trína bheith ag obair le scoláirí cosúil leis seo, tá súil agam go spreagfaidh sé iad chun a bheith rannpháirteach go gníomhach agus teagmháil a dhéanamh lena dtimpeallachtaí agus a dtírdhreacha tógtha áitiúla a mhúnlú. Cuireann oideachas dírithe ar áit foghlaim chun cinn atá fréamhaithe sa stair, sa timpeallacht, sa chultúr, sa gheilleagar, sa litríocht agus san ealaín áitiúil in áit ar leith - agus cuireann sé cur chuige sainiúil, inbhuanaithe chun cinn maidir le maireachtáil, oibriú agus spraoi a bheith ag duine inár bpobail tuaithe sa 21ú haois. Is é an príomhchuspóir ná suim agus tacaíocht ón phobal i gcoitinne a mhealladh, agus le cabhrú linn athoideachas a chur orainn féin faoin tábhacht a bhaineann le maireachtáil inbhuanaithe agus sláintiúil.

Tá spás ag teastáil ó dhaoine óga inár féidir leo a bheith ag taiscéalaíocht gan eagla. Mar thoradh air sin, nascann an bhraistint áite a chruthaíonn oidhreacht chultúrtha sráidbhaile go díreach leis an mbraistint go bhfuil tuiscint ann ar a bhféiniúlacht féin, rud a d'fhéadfadh mothúchán foriomlán daoine a fheabhsú maidir le braistint a bheith ann go díreach agus braistint mhuintearais agus caighdeán na beatha. Tairgeann an gairdín daingean ag an gCreagán seo. Ní mór dóibh maireachtáil leis, fás leis, aird a thabhairt dó. Dóibhsean, is féidir leis a bheith ina spás dóchais agus gealltanais:  má dhéanaimid an iarracht agus an rún ceart isteach maidir lenár nasc leis an dúlra a fhás, tá ár nasc féin lena chéile ag fás a bheag nó mór.