Blag 2: Frank Monahan, Ailtire & Léiritheoir Cultúrtha

Is dearthóir / léiritheoir cultúrtha Éireannach é Frank, tá spéis aige i scannánaíocht, sna healaíona & san ailtireacht. Áirítear lena chleachtas gairmiúil dearadh foirgneamh, & dearadh seit do léiriú scannán/teilifíse. Tá BA aige san Ailtireacht, 2008 agus Dioplóma Gairmiúil san Ailtireacht, 2012, araon ó London Metropolitan University. Roimhe seo fuair sé B.Des. i nDearadh Léiriúcháin do Scannán/Teilifís, ó IADT. Tá an cúlra seo mar bhonn eolais ag a chur chuige i leith cleachtais, ar cur chuige comhoibritheach, idirdhisciplíneach é agus a bhfuil a shuíomh sainiúil. Tá sé rannpháirteach in acmhainn chriticiúil an dearaidh a bhunaigh sé don Architecture at the Edge in 2017, ar cheap sé agus a choimeád sé an clár imeachtaí ina leith. Chuir sé suiteáil faoin spéir ar fáil, ‘Ghost Chapel' d'Fhéile Idirnáisiúnta Ealaíon na Gaillimhe 2018 i gcomhar le Bartlett School of Architecture.

Tá Seanfhoirgnimh de Dhíth ag Cathracha - Blag 2

‘Teastaíonn seanfhoirgnimh ó chathracha an oiread sin gur dócha nach féidir le sráideanna agus ceantair bhríomhara fás gan iad.... le haghaidh smaointe nua d'aon chineál - is cuma cé chomh brabúsach nó cé chomh rathúil is a d'fhéadfadh cuid acu a bheith sa deireadh - níl aon shaoirse ann chun triail, earráid agus tástáil bhaolach den sórt sin a dhéanamh i ngeilleagar forchostais na tógála nua. Uaireanta is féidir le seansmaointe foirgnimh nua a úsáid. Ní mór do smaointe nua úsáid a bhaint as seanfhoirgnimh.’

Ó; The Death and Life of Great American Cities , Jane Jacobs

I mo bhlag deireanach rinne mé cur síos ar an gcaoi ar chuireamar síneadh le clár foghlama ​Náisiúnta Ailtirí i Scoileanna de chuid Fhondúireacht Ailtireachta na hÉireann ag The Bish ​chuig rannpháirtíocht lasmuigh de gheata na scoile.​ Sceitseáil uirbeach a ionchorprú ar Oileán Altanach agus gníomhaíochtaí eile laistigh de phlean na ceardlainne in iarracht deis a thabhairt do na scoláirí a gcathair a scrúdú ó dhearcadh eile... a bheith cruthaitheach. A bheith samhlaíoch.

Agus an scoil suite mar chuid den fearann talún tearcúsáidte ag imeall lár Chathair na Gaillimhe, tá gá le machnamh cúramach mionsonraithe ar an athghiniúint ar thailte Oileán Altanach nó go bhfuil sé suite go díreach idir an Chathair agus OÉ Gaillimh, rud a fhágann go n-éascaíonn sí leathnú champas na hOllscoile nó leathnú na Cathrach ag cruthú spás cathartha chun Cathair agus Ollscoil araon a thabhairt le chéile go cúramach. Sheol OÉ Gaillimh agus Comhairle Cathrach na Gaillimhe comhairliúchán poiblí le déanaí chun na críche sin. Is í an aidhm anseo Oileán Altanach a athrú ina cheathrú nua a chuirfidh ar an gcumas atá ag an gcathair leas a bhaint as a cruthaitheacht, a fiontar agus a cáilíocht beatha. Tá an máistirphlean á ullmhú ag pleanálaithe BDP a bhfuil cáil idirnáisiúnta orthu, comhairleoirí straitéise gnó Colliers International agus suirbhéirí cainníochta AECOM. Tá tacaíocht aige ón gCiste Athghiniúna agus Forbartha Uirbeach de chuid an Rialtais. Ag díriú ar an athghiniúint seo ar Oileán Altanach, bhí áthas orainn gur aontaigh Gareth McGuire, Stiúrthóir Ailtire BDP na scoláirí a threorú ar chleachtadh mapála.

Mar sin, chuamar ag siúl ar a n-Oileán, ag mapáil na spásanna atá ann cheana agus a bhfeidhmeanna, ag taifeadadh grán na háite agus ag lorg deiseanna le haghaidh idirghabhálacha amach anseo.

I measc na bpríomhfheidhmeanna cláir a d'aithin na scoláirí sa phróiseas seo, tháinig roinnt téamaí chun cinn;

• An acmhainneacht athúsáide oiriúnaithí do spásanna tréigthe nó ‘ligthe i ndearmad ‘ – amhail iar-fhoirgnimh thionsclaíocha fholmha atá faoi úinéireacht OÉ Gaillimh anois.
•  An tOileán mar Áit Tearmainn i lár na cathrach – is é an tOileán suíomh na hArdeaglaise, iar-Mhainistir Scoil Bish agus Clochar Siúracha Bochta San Clár.
• Gairdín Uirbeach – ag baint úsáid as na gnéithe nádúrtha ag suíomh an oileáin i.e. an chanáil mhórthimpeall / uiscebhealaí abhann agus ag ionchorprú spásanna glasa oscailte ar nós an Mhachaire Iascaigh.

I measc na bhfeidhmeanna sin, is é ceann de na gníomhaíochtaí a shainaithin na scoláirí ná radharc atá le feiceáil gach mí Iúil den Phuball Mór Gorm ag an Machaire Iascaigh, a cuireadh in airde i rith Fhéile Idirnáisiúnta Ealaíon na Gaillimhe.​ Is comhartha é de stádas féile atá lárnach i saol poiblí na cathrach agus atá ina léiriú ar theacht an tsamhraidh. Phléamar leis na scoláirí faoin idirghabháil ‘siamsaíochta ealaíon cruthaitheach’ seo agus an fhéidearthacht atá ann spásanna eile ar an oileán, amhail Seanfhoirgneamh Drioglainne Tréigthe Persse’s chun críocha athúsáide oiriúnaithí. Cad a d'fhéadfadh a bheith ann sna foirgnimh agus sna spásanna sin? Lóistín do mhic léinn? Leis an teacht le chéile de ‘Baile agus Róba’, d’fhéadfaí go mbeadh foirgneamh leabharlainne roinnte don chathair úsáideach? Nó Drioglann nua? Dánlann Ealaíne Comhaimseartha? Spásanna comhoibrithe chun pobal cruthaitheach a chothú? D'fhéadfadh na scoláirí a thuar go héasca gurb é úsáid chruthaitheach na spásanna seo an rud is tábhachtaí d'athghiniúint don mháistirphlean ar fad.

Príomhphuball Fhéile Idirnáisiúnta Ealaíon na Gaillimhe

Le linn an phróisis, rith líne cháiliúil ón mór-uirbí nach maireann Jane Jacobs liom: “Ní mór do smaointe nua úsáid a bhaint as seanfhoirgnimh.” Mar sin, an chaoi chun é sin a léirmhíniú agus a aistriú go bealach a ligfeadh do na scoláirí a bheith rannpháirteach go díreach leis an bpróiseas chun Oileán Altanach a athshamhlú?

Ag freastal ar sheoladh chlár ​Fhéile Idirnáisiúnta Ealaíon na Gaillimhe​ 2019 Déardaoin seo caite, thagair an Stiúrthóir Ealaíne Paul Fahy, don easpa bonneagair chultúrtha sa chathair, ag athdhearbhú gur gá do na féilte ‘Seanspásanna a oiriúnú agus rud éigin nua a dhéanamh díobh... ’d'fhógair sé, mar a tharla i mblianta roimhe sin nuair a baineadh úsáid as iar-Oibreacha Priontála Connacht Tribune do Dhánlann na Féile, agus os rud é nach bhfuil seo ar fáil a thuilleadh (beidh feidhm nua aige mar mhargadh bia faoi dhíon), is ar éigean atá Féile Idirnáisiúnta Ealaíon na Gaillimhe ag glacadh seilbh agus ag cuir iar-Oifig Sórtála Ard-Oifig an Phoist in oiriúint do Dhánlann na Féile.​ Suite díreach amach ó shráid Liam, níl san fhoirgneamh seo ach suíomh amháin eile i lár na cathrach atá folamh agus díomhaoin le blianta fada. As radharc agus fonn millteanach ann le haghaidh athnuachana!!

Ba iad Féile Idirnáisiúnta Ealaíon na Gaillimhe​ na ceannródaithe cultúrtha sa chathair seo riamh, a ghlacann seilbh ar spásanna a ndearnadh dearmad orthu agus atá tréigthe as riachtanas agus a athraíonn ina n-áiteanna beoga gníomhacha iad. Thuig siad go bhféadfadh iar-oibreacha priontála, nó oifig sórtála Ard-Oifig an Phoist freastal go díreach ar an gcineál creatlaí a theastaíonn le haghaidh mol /ceantar cruthaitheach. Léiríonn an dá shampla freagairt phragmatach, ag cruthú foirgnimh phoiblí sholúbtha a thugann scóip d'fhorbairt bhreise. Ní dhearbhaíonn an cineál sin leithroinnte spáis scaoilte an chaoi ar chóir é a úsáid, tá an acmhainneacht athbheochana ann cheana féin san infreastruchtúr agus tá an saibhreas cultúrtha ag Gaillimh chun daoine a mhealladh sa chéad áit. Níl ann ach é a athrú ina fheidhm cheart. Le bheith ag faire ar an rud a bhfuil cuma na cosúlachta air ó pheirspictíocht eile ...

Mar Ailtirí is minic a chuirtear dúshlán romhainn freagra a thabhairt ar na cineálacha cúinsí seo trí smaointe nua a cheapadh maidir le dearadh nó athdhearadh spásanna atá ann cheana. Sa phróiseas seo is féidir le hailtirí a bheith ina ngníomhaí agus ina n-oideachasóir araon, ag cur na cúise chun cinn agus ag cabhrú le tacaíocht an phobail áitiúil a fháil.

Is é seo a cur chuige a úsáideadh leis na scoláirí ag an Bish. An rang a thabhairt amach sa bhaile mór chun spásanna agus áiteanna ar leac a ndorais a iniúchadh agus blaiseadh a fháil orthu. Cuireadh a thabhairt dóibh cur leis na foirgnimh nó na spásanna ar mhaith leo a chruthú ina gceantar áitiúil féin agus cinntí a dhéanamh ina leith. D'fhéadfá an spleodar i measc na scoláirí rannpháirteacha a bhrath agus iad ag dul i dteagmháil le páirtithe leasmhara mar iad féin sa phróiseas sin a mhúnlaíonn a dtimpeallacht, chun bealaí nua a oscailt chun breathnú ar an domhan agus teagmháil a dhéanamh leis, agus b'fhéidir bealaí díreach chuig gairmeacha cruthaitheacha mar mháistirphleanálaithe nó ceannródaithe cultúrtha do roinnt acu.