Comhpháirtíocht Múinteoirí agus Ealaíontóirí – Cave Dweller

Inis scéal do thionscadail dúinn – Céard a spreag é? Cad faoi é? Cé a bhí páirteach ann? Cén chaoi ar thosaigh tú?

Tá an tionscadal bunaithe ar chúlraí Liselott agus John araon. Rinneadh iniúchadh ar dtús ar oidhreacht chultúrtha na Sualainne, go háirithe i ndáil le seanscéalta agus béaloideas. Chuir John saothar i láthair bunaithe ar a chuid oibre féin mar dhéantóir priontaí, agus fuair na leanaí taithí phearsanta ar conas a rindreálann déantóir priontaí pláta copair nó bloc adhmaid. Baineadh úsáid as an bprionta ‘Cave’ le Mamma Andersson mar spreagadh, ag nascadh téamaí traschuraclaim amhail tíreolaíocht, stair, drámaíocht, litearthacht agus matamaitic. Ghlac na rannpháirtithe páirt i bpróisis phriontála ilphláta, ag fiosrú na bhféidearthachtaí uigeachta a bhaineann le priontaí a dhéanamh. Ag freagairt do chuairt ar phluais an Dúin Mhóir, rinne na daltaí imscrúdú amhairc ar fhoirmíochtaí geolaíocha, agus taighde á dhéanamh acu ar chomhthéacs stairiúil na pluaise ó thaobh an bhéaloidis de. Baineadh úsáid as mionsamhail lánléargais mar chúlra do scáthimirt a cruthaíodh thar roinnt seisiún, rud a léiríonn an spás taobh istigh den phluais. Bhain na rannpháirtithe leas as a gcuid samhlaíochta agus chuir siad scripteanna amharclannaíochta i láthair a d’fhreagair do shraith scéalta.

Cén chaoi ar forbraíodh na smaointe agus cén chaoi ar oibrigh na daoine óga, an t-ealaíontóir agus an múinteoir le chéile?

John Busher, Ealaíontóir

Forbraíodh an tionscadal thar roinnt seisiún sular thosaigh na ceardlanna. Ba é an aidhm ná uimhearthacht agus litearthacht a chomhtháthú, ach imscrúdú a dhéanamh ar an bhféidearthacht a bhaineann le gníomhaíocht traschuraclaim freisin. Tar éis na gcruinnithe tosaigh socraíodh oidhreacht chultúrtha na Sualainne, áit bhreithe an mhúinteora ranga Liselott, a iniúchadh. Forbraíodh an tionscadal mar fhreagra ar na gníomhaíochtaí; b’iondúil gur chruinniú gairid a bhí i gceist leis seo tar éis seisiún ar leith chun torthaí a mheas. D'oibrigh rannpháirtithe i ngrúpaí beaga, áit ar bunaíodh stáisiúin phriontála agus ar leasaíodh iad dá riachtanais féin. Rinne Liselott taighde idir na seisiúin leis an ngrúpa, agus ghabh na leanaí do ghníomhaíochtaí scríofa a rinne imscrúdú ar thraidisiún tíre na Sualainne. Bhain gníomhaíochtaí scríofa eile le cuairt ar phluais an Dúin Mhóir. Bhí comhdhearcadh ann maidir le taighde a chothromú le gníomhaíocht phraiticiúil le linn na gceardlann le John.

Liselott Olofsson, Múinteoir

Ag tús an tionscadail chuir John an déantúsóir priontaí Mamma Anderson in aithne. D'fhéachamar ar a cuid oibre le John agus lasmuigh den cheardlann araon. D'fhoghlaim na leanaí fúithi mar ealaíontóir agus phléamar a cuid oibre i dtéarmaí téamaí, stíle, dathanna a úsáid, etc. D'fhéach na leanaí ar obair John mar ealaíontóir agus déantóir priontaí. Phléamar na háiteanna ina bhfeicimid priontaí sa timpeallacht, d'fhoghlaim na leanaí le dúch agus rollóirí a úsáid trí fhoghlaim le monapriontáil lasmuigh den rannpháirtíocht leis an ealaíontóir. Léamar scéalta béaloidis chomh maith. Bhí leabhar de scéalta béaloidis na Sualainne ag John agus idir na seisiúin léamar iad agus phléamar an téama, na carachtair, etc.

Roimh ár dturas go dtí na pluaiseanna d’fhéachamar arís ar obair Mamma Anderson agus phléamar téama na bpluaiseanna. Labhraíomar faoi cén sórt bolaidh a bheadh ar phluais, cén chaoi a mhothódh sí agus cén sórt cuma a bheadh uirthi. Roghnaíomar scéalta a bhfuil pluaiseanna iontu ar nós ‘We are going on a Bear Hunt’. Labhraíomar faoi na cineálacha éagsúla ainmhithe a d'fhéadfadh a bheith ina gcónaí sna pluaiseanna. D'fhéachamar ar na pluaiseanna ar google maps chun na háiteanna ina bhfuil siad suite a aimsiú agus phléamar an stair a bhain leis an gcaoi ar aimsíodh iad.

Tar éis an turais go pluaiseanna an Dúin Mhóir i gCill Chainnigh, rinneamar athbhreithniú ar an méid a bhí foghlamtha againn faoi na pluaiseanna agus rinne na leanaí cur síos ar na pluaiseanna. Rinneamar liosta foclóra a bhain leis na pluaiseanna agus scríobh na leanaí tuairisc ar a gcuairt agus tharraing siad léaráid de na pluaiseanna. Labhraíomar faoin éifeacht a bhíonn ag uisce ar charraigeacha agus d’úsáideamar an stór focal – aolchuisní agus aolchoinnle – chun na léaráidí a lipéadú. Ag deireadh an tionscadail bhí carachtair forbartha ag na leanaí, agus léiríodh iad sin mar scáthphuipéid. Bhí taithí acu ar scripteanna a léamh trí Readers Theatre a úsáid agus phléigh siad conas a chruthóidís script i ngrúpaí dá gcarachtair.

Cén taithí phearsanta a bhí agat ar an tionscadal i dtéarmaí ratha agus dúshlán?

John Busher, Ealaíontóir

Mar ealaíontóir gníomhach, ba mhór an pléisiúr dom é na leanaí a dhéanamh rannpháirteach sa phróiseas imscrúdaithe a dtéann ealaíontóir tríd go minic. Ó thaighde tosaigh a bhailiú, obair scríofa agus fhísiúil a dhoiciméadú, go dtí na céimeanna éagsúla nuair a thagann an saothar ealaíne chun críche. Thug an chuairt ar Phluais an Dúin Mhóir saibhreas don tionscadal; ní fhéadfaí é seo a bhaint amach trí bheith ag obair sa seomra ranga amháin. Ní dhearnadh pleanáil do na seisiúin ach seachtain amháin roimh ré, agus dá bhrí sin bhí mé ag freagairt do chomhráite a tharlódh le leanaí sa seomra ranga. Léiríonn an próiseas seo an dóigh a n-oibrím sa stiúideo go minic, ag freagairt don obair a rinneadh an lá sin. Tháinig an smaoineamh le haghaidh mionsamhail lánléargais ón bpróiseas priontála ar thosaíomar leis a bhain le prionta pluaise a dhéanamh agus é a nascadh leis an timpeallacht áitiúil. Mar amharc-ealaíontóir ní raibh aon taithí agam ar scríbhneoireacht scripte, mar sin b’eispéireas iontach é a fheiceáil conas a d'fhreagair na leanaí don obair i bhfoirm scríofa. Faoi threoir Liselott, rinne na leanaí iniúchadh ar raon dochreidte scéalta trí obair bheirte. Bhí sé thar a bheith spreagúil iontas na leanaí a fheiceáil agus iniúchadh á dhéanamh acu air seo trí scáthimirt.

Is fíorbheagán Gaeilge labhartha atá agam agus bhí sé dúshlánach in amanna mar is minic a bhí sé deacair comhráite a leanúint. Cheadaigh sé sin do na leanaí mé a stiúradh beagán, rud a chuir ar mo chumas téarmaí agus foclóir ealaíne a thógáil trí Ghaeilge. Bhí sé deacair rudaí a chur i láthair go minic, labhairt go soiléir faoi na próisis éagsúla déanta ealaíne agus é sin a nascadh le hábhar na hoibre. De réir mar a chuaigh an tionscadal ar aghaidh bhí mé níos líofa sa dóigh ar chuir mé na seisiúin i láthair. Próiseas luachmhar a bhí anseo sa deireadh agus d’fhoghlaim mé níos mó faoi na leanaí a raibh mé ag obair leo. D’éirigh go maith leis an tionscadal agus ciallaíonn sé sin go bhfuil mé féin agus Liselott in ann leanúint ar aghaidh ag obair ar an tionscadal i gcomhthéacs an chúrsa samhraidh AiE a chuirtear ar fáil i gcomhpháirtíocht le hIonaid Oideachais Loch Garman agus Chill Chainnigh. Tá an tionscadal anois ina theimpléad le comhpháirtíochtaí rathúla múinteoirí / ealaíontóirí a bhaint amach, agus an tábhacht a bhaineann leis an gcaidreamh speisialta seo a chothú.

Liselott Olofsson, Múinteoir

Bhí uainiú na gceardlann dúshlánach. Thosaíomar ag tús mhí na Bealtaine agus mar mhúinteoir bíonn an tráth sin go dtí deireadh na scoilbhliana an-ghnóthach go minic. Thacaigh mé le John sa seomra ranga. Thug John treoir do na leanaí agus ag an tús bhí mé ag iarraidh an treoir sin a aistriú go Gaeilge mar go bhfuil na leanaí i ngaelscoil. Bhí sé seo ag cur isteach ar shreabhadh na ceardlainne agus mar sin shocraíomar go dtabharfainn an foclóir do na leanaí sna laethanta ina dhiaidh sin. Ach ghlac sé sin go leor ama chomh maith.

D’éirigh go maith leis an tionscadal agus bhí na leanaí gafa leis thar dhá mhí. Bhí ocht seisiún duine le duine acu leis an ealaíontóir. Bhí téama acu a bhí in ann leathnú isteach sna réimsí curaclaim éagsúla agus chabhraigh sé sin leis na leanaí. Bhí sé thar a bheith tábhachtach iniúchadh a dhéanamh ar a gceantar féin agus d’fhoghlaim na leanaí faoi stair agus tíreolaíocht an réigiúin, a chuir go mór leis an taithí foghlama.

Ach bhí go leor dúshlán ag baint leis an tionscadal seo chomh maith. Cuireadh tús leis an tionscadal i mí na Bealtaine agus lean sé ar aghaidh go dtí deireadh mhí an Mheithimh. Bíonn múinteoirí thar a bheith gnóthach an tráth sin den bhliain le measúnuithe, turais scoile agus gníomhaíochtaí eile ag deireadh na scoilbhliana. Mhair an cheardlann dhá uair an chloig i ngach seisiún. Bhí orainn ár n-amchlár a athrú chun freastal ar an ealaíontóir.

Cén tábhacht a bhain leis an tionscadal duit ar fiú a roinnt?

John Busher, Ealaíontóir

Bhí an tionscadal an-saibhir ó thaobh na gníomhaíochtaí oibre a bhíonn ar bun ag ealaíontóir atá ag cleachtadh a chur in iúl. Ghlac na leanaí páirt i modheolaíochtaí cosúil leo siúd a bheadh ag ealaíontóir ina stiúideo. Ar nós taighde, tástála, ábhair a iniúchadh, athbhreithniú agus eagarthóireachta agus taistil ar an láthair chun taighde amhairc a bhailiú. Léirigh an tionscadal go bhféadfadh leanaí d'aois ar bith a spéis a choinneáil thar thréimhse fhada ama. Gach seisiún thugainn réimse saothar a bhí fós idir lámha ón stiúideo. Go minic ba phíosaí saothair iad ar theip orthu nó in amanna eile ba phíosaí iad a bhraith mé go raibh rath orthu. Cheadaigh an próiseas seo spás inar mhothaigh na leanaí gurbh fhéidir leo teip agus oibriú trína gcuid deacrachtaí sa seomra ranga, bhí sé seo mar chuid den phróiseas nádúrtha i ndéanamh ealaíne. Níl fiosracht nádúrtha na leanaí, a n-amhras, a ndiongbháilteacht, a bhfuinneamh ardmhuiníneach agus a smaointeoireacht chriticiúil rófhada ón gcaoi a mothaíonn ealaíontóir nuair a bhíonn an próiseas déanta ealaíne idir lámha aige. Ba mhór an phribhléid dom an taithí sin a roinnt i gcomhthéacs a seomra ranga.

Liselott Olofsson, Múinteoir

Bhí ealaíontóir a raibh taithí aige agus a bhí paiseanta faoi priontaí a dhéanamh ag obair leis na leanaí ar feadh tréimhse fhada ama. Cheadaigh sé seo rannpháirtíocht níos doimhne sa tionscadal. Bhí na leanaí ábalta caidreamh a thógáil leis an ealaíontóir agus bhí siad ábalta a gcuid scileanna, a dteanga agus a gcuid oibre féin a fhorbairt ar bhealach a thug spreagadh dóibh ceisteanna a chur agus gan eagla a bheith orthu botúin a dhéanamh.

Ar athraigh aon rud i do chuid oibre mar gheall ar an tionscadal?

John Busher, Ealaíontóir

Déantar cuairteanna spreagúla suímh a chomhtháthú i gceardlanna mar thaighde agus mar thoradh air sin tá féidearthachtaí curtha ar fáil maidir le conas a ghlacann rannpháirtithe páirt in ealaín chomhaimseartha. Is féidir gné phraiticiúil de thaighde ealaíontóra a chur in oiriúint go rathúil laistigh de churaclam na n-amharcealaíon. Scrúdaigh an tionscadal freisin na cosúlachtaí agus na difríochtaí idir ealaíontóirí agus múinteoirí, agus thug sé tuiscint níos íogaire maidir leis an dá ról. Mar ealaíontóir tá níos mó eolais agam ar éascú mar mhodh chun leanaí a mhealladh. Is iondúil go mbaineann sé sin le cur i láthair seachas teagasc díreach. Tá tuiscint níos fearr agam anois ar an gcothromaíocht idir cur i láthair agus teagasc díreach. Meallann ealaíontóirí leanaí trí chuir chuige bunaithe ar oideolaíocht, mar go bhfuil an modh sin níos cosúla leis an gcaoi a n-oibríonn ealaíontóirí. Tar éis dom an chónaitheacht a chríochnú fuair mé amach go bhfuil gá le teicnící oideolaíochta eile ar nós scaflála i gcomhthéacs suíomh ceardlainne.

Liselott Olofsson, Múinteoir

Nuair a ghlactar le téama thar roinnt seachtainí is féidir rannpháirtíocht níos doimhne a ghlacadh sa téama agus sa phróiseas araon. Mar mhúinteoir bíonn brú ann gluaiseacht go tapa tríd an gcuraclam chun gach próiseas agus ábhar a chlúdach. Tugadh cead do na leanaí machnamh a dhéanamh agus taithí a fháil ar phróiseas, priontáil sa chás seo, thar roinnt seachtainí, agus chonaic mé cé chomh cumasach a bhí na leanaí agus iad ag baint úsáid as an trealamh agus ag úsáid an fhoclóra chun iad féin a chur in iúl. Bhí na leanaí níos muiníní agus ghlac siad níos mó úinéireachta as an bpróiseas.