Human Being and Human Becoming

Comhcheanglaíonn cleachtas Siobhán McGibbon féin cleachtas ealaíon, insint agus taighde eolaíoch chun todhchaí na speiceas daonna a shamhlú. In 2015 chruthaigh sí saol na Xenothorpeans, rás hibrideach tar éis an chine dhaonna a bhí in ann a n-anatamaíocht agus a gcomhdhéanamh géiniteach a fheabhsú le teiripí leighis. Tháinig an scéal ficseanúil seo chun cinn ó thaighde a rinne sí agus í ar chónaitheacht in Centre for Research in Medical Devices (CÚRAM). Trí fhigiúirí hibrideacha a fhorbairt, cuireann sí in iúl go bhfuil súil aici agus go bhfuil imní uirthi maidir le teicneolaíocht leighis agus todhchaí an duine.

Chuige sin, d’oibrigh sí i gcomhar leis na daltaí ó Scoil Chroí chun ficsean eolaíochta tuairimeach a fhorbairt. Cuireadh an saothar seo ar taispeáint in Ionad Ealaíon na Gaillimhe i mí Dheireadh Fómhair 2018. Mar bhealach chun cur leis na smaointe i saothar Shiobhán agus i saothar na leanaí agus iad a fhiosrú tuilleadh, d’oibrigh an coimeádaí Oideachais Katy Fitzpatrick agus an tOllamh Oideachais Aislinn O’Donnell le Siobhán chun sraith ceardlann cruthaitheach, eispéireasach a fhorbairt mar fhreagra ar an taispeántas in Ionad Ealaíon na Gaillimhe. Fuair siad seo tacaíocht ó ealaíontóirí óga ó Scoil Chroí Íosa ina raibh daltaí rang a 2 agus rang a 5 ó scoil áitiúil eile i nGaillimh páirteach - Scoil Náisiúnta an Chladaigh. D’fhorbair na ceardlanna Ealaíne & Fealsúnachta raon cleachtaí trialacha a bhí dírithe ar ghuth, smaointe, eispéiris agus samhlaíocht leanaí agus iad ag freagairt d’obair sa taispeántas agus na smaointe a spreag an teagmháil sin.

Cén chaoi ar forbraíodh na smaointe agus cén chaoi ar oibrigh na daoine óga, an t-ealaíontóir agus an múinteoir le chéile?

Siobhán McGibbon, Ealaíontóir

Mar thúsphointe, thug mé blaiseadh do mo chleachtas do na daltaí. Labhair mé faoi bhunús mo chuid smaointe, ag míniú conas a ghlacaim inspioráid ó na heolaíochtaí bitheolaíocha agus bainim úsáid as meafar insinte agus ainmhithe chun smaoineamh ar cad is brí leis an taighde seo.  Dúirt mé leis an rang go mbeadh eolaí ag óstáil ceardlainne faoi chumas athghiniúnach ainmhithe mara agus le chéile go bhfreagródh muid don eolaíocht tríd an scéalaíocht.

Sa chéad chéim, labhair muid faoi ainmhithe baile agus smaoinigh muid ar an mbealach a bhfuil madraí agus cait ina gcónaí ar fud an domhain. Shíl muid faoi na bealaí a bhfuil ainmhithe cosúil le daoine, agus na rudaí a dhéanann difriúil muid. Toisc go bhfuil cait agus madraí ag go leor de na scoláirí mar pheataí, bhí go leor le rá acu. Bhí sé ina mhúnla inrochtana chun smaoineamh ar bhealaí éagsúla a bheith beo ar fud an domhain.

Ina dhiaidh sin, d’óstáil an t-eolaí ó CÚRAM ceardlann idirghníomhach, inar fhoghlaim na daltaí faoi eolaíocht atá ag teacht chun cinn atá spreagtha ag bitheolaíocht ainmhithe. Bhí go leor plé i gceist leis an gceardlann, lena n-áirítear na daltaí go léir, an múinteoir ranga Rachel agus mise. Sna ceardlanna ina dhiaidh sin, smaoiníomar ar conas a d’fhéadfadh an eolaíocht nua seo a saol a athrú. Trí líníocht agus scéalaíocht, smaoiníomar ar iarmhairtí athghiniúna agus neamhbhásmhaireachta trí chásanna tuairimeacha.

De réir mar a d’fhorbair an tionscadal, rinneamar iniúchadh ar chás-staidéir ar ainmhithe níos neamhghnácha a chuireann le taighde leighis, trí ghearrthóga físe, íomhánna agus fíricí a chur i láthair, thosaíomar ag samhlú faoin saol a bheadh ann dá mba hibrideach den ainmhí seo muid. Rinne gach scoláire iniúchadh air seo trí líníocht, colláis agus scéalaíocht, a chuir siad faoi bhráid an ranga. Ina dhiaidh sin, chuir an rang ceisteanna faoin scéal agus, in éineacht leis an múinteoir Rachel, chuireamar na smaointe a d’eascair as na saothair ealaíne seo in iúl. Treoraigh na díospóireachtaí grúpa seo na ceardlanna i dtreonna nua, chuir léargais nua ó gach staidéar ainmhithe leis an gcéad cheann eile, agus i ngach ceardlann, rinneamar plé níos doimhne ar bhealaí tuairimeacha.

Is éard a bhí i gceist leis an Tionscadal Ealaíne agus Fealsúnachta ná oibriú le Katy agus Aislinn chun freagairt don réimse saibhir agus casta smaointe agus íomhánna a gineadh trí chónaitheacht na scoile.

Coimeádaí oideachais Katy Fitzpatrick agus Ollamh le hOideachas Aislinn O’Donnell

Trí mhodheolaíochtaí éagsúla a bhí bunaithe ar na healaíona, na céadfaí agus an fhealsúnacht, bhí taithí ag na leanaí agus ag a múinteoirí ar an taispeántas trí réimse lionsaí. Ina measc seo bhí cur chuige fealsúnachta bunaithe ar VTS agus ar fhiosrú, ag smaoineamh ar na príomhchoincheapa laistigh den obair, go leanaí á gcur iad féin go samhlaíoch i mbróga hibrideach roghnaithe, ag giniúint cóiréagrafaíochta chun an fhéiniúlacht sin a chur in iúl, ag gabháil do chleachtaí braistinte, tadhaill agus líníochta dall, ag plé an bhfuil sé níos fearr a bheith ina smugairle róin atá neamhbhásmhar nó duine a fhaigheann bás, agus cleachtaí machnaimh a dhéanamh a shamhlaíonn an taithí chéadfach a bhaineann le bheith i do chrosóg mhara nó i do fhrog. Thacaigh na cleachtaí le rannpháirtíocht níos doimhne leis an taispeántas agus d’oscail siad a samhlaíocht agus a smaointeoireacht. Bhí sé tábhachtach go mbeadh na leanaí a chruthaigh an obair i dtionscadal na scoile páirteach ann, chun cur síos a dhéanamh ar a rannpháirtíocht i ndéanamh na hoibre, ach freisin chun comhéascú agus páirt ghníomhach a ghlacadh iontu féin, go háirithe chun na comhráite fealsúnachta faoi ‘cheisteanna móra’ a éascú.

Cén taithí phearsanta a bhí agat ar an tionscadal i dtéarmaí ratha agus dúshlán?

Cleo Fagan, Coimeádaí

Ceapaim go n-oibríonn Siobhán, mar ealaíontóir a bhfuil a leithéid de chleachtas ealaíne samhlaíoch agus taighde-bhunaithe aici, go han-mhaith i gcomhthéacs an bhunoideachais. Cuimsíonn taighde Shiobhán anailís ar bhitheolaíocht agus iompar ainmhithe agus ansin déanann sé léimeanna móra samhlaíocha as a dtagann conclúidí aisteacha, conclúidí atá tuairimeach agus spéisiúil chomh maith. Tá bealach smaointeoireachta an-samhlaíoch ag leanaí agus go minic is breá leo nithe aisteacha, mar sin nach iad na daoine is fearr iad chun dul ar thuras ealaíne isteach i saol an trasdaonnachais! Sílim go bhfuil sé an-spreagúil leanaí a mhealladh i réimse taighde chomh casta agus chomh saibhir sin. Ní hamháin go bhfuil na leasanna taighde an-ábhartha seo ag Siobhán, ach tá scileanna láidre idirphearsanta aici freisin agus tuiscint mhaith ar ghreann - cáilíochtaí an-úsáideach chun a bheith ag obair le leanaí.

D’oibrigh an clár Ealaíne agus Fealsúnachta in Ionad Ealaíon na Gaillimhe le scoláirí ó Scoil Náisiúnta an Chladaigh, chomh maith le cuid de na scoláirí bunaidh Scoil Chroí Íosa (comhchruthaitheoirí na saothar ealaíne a taispeánadh agus sa chás seo thacaigh siad le ról comhéascaithe). Tionscadal eile ann féin a bhí san fhiosrúchán seo. D’úsáid an clár roinnt modheolaíochtaí foghlama éagsúla, chun deis a thabhairt do dhaltaí a bhfreagraí breithnithe féin ar na saothair ealaíne a fhorbairt, chomh maith leis na smaointe móra a d’eascair as an bpróiseas seo chun dul i ngleic leis na saothair ealaíne. Thug an clár suimiúil casta seo na daltaí ar thuras dinimiciúil intleachtúil agus cruthaitheach, próiseas atá léirithe go maith sa scannán doiciméadaithe.

Cén tábhacht a bhain leis an tionscadal duit ar fiú a roinnt?

Siobhán McGibbon, Ealaíontóir

‘Tá fiosrú ar chumraíochtaí hibrideacha ón miotaseolaíocht go ficsean eolaíochta mar bhonn agus mar thaca ag mo chleachtas. Tá suim agam sa siombalachas agus sa mheafar atá leabaithe laistigh den íocónagrafaíocht agus na hibridí gan deireadh chun smaoineamh ar bhealaí chun a bheith beo ar fud an domhain agus bealaí malartacha le bheith beo sa todhchaí.

Ba é seo an chéad uair a rinne mé iniúchadh ar an ‘gcreat smaointeoireachta’ seo le leanaí. Chruthaigh gach dalta hibridí a chuimsigh a gcuid smaointe agus tuairimíochta faoin eolaíocht atá ag teacht chun cinn a d’fhoghlaim siad sa cheardlann leis an eolaí.

Bhí ionadh orm cé chomh tapa agus a thuig na daltaí an coincheap agus bhí áthas orm maidir lena hibridí dinimiciúla. Bhí sé thar a bheith suimiúil éisteacht lena scéalta ficsean eolaíochta, inar chuir siad a dtaithí féin i lár an aonaigh agus inar shamhlaigh siad an todhchaí. Bhí cur chuige difriúil ag gach dalta maidir le smaoineamh lena hibridí; chruthaigh cuid acu teangacha hibrideacha agus smaoinigh daoine eile ar cad é mar a bheadh sé bogadh leis na hanatamaíochtaí ath-chumraithe seo.’

Ar athraigh aon rud i do chuid oibre mar gheall ar an tionscadal?

Siobhán McGibbon, Ealaíontóir

I láthair na huaire tá mé i lár taighde PhD, mar sin go dtí go rachaidh mé ar ais isteach sa stiúideo ní bheidh an freagra air seo agam!

Cleo Fagan, Coimeádaí

D’athraigh, mar thoradh ar a bheith ag obair i gcomhthéacs an tseomra ranga agus an ghailearaí le chéile, tá roinnt léargais ar obair a dhéanamh don phobal, dar liom, a d’fhéadfadh feabhas a chur ar obair sa réimse seo amach anseo.

Agus staidéar taighde ar oideachas ealaíne á léamh thar na blianta, tá sé tugtha faoi deara agam gur féidir le leanaí agus daoine óga níos mó brí a fháil ó ghníomhaíochtaí déanta ealaíne nuair a thaispeánann siad an obair a eascraíonn as sin go poiblí. Mar a luadh, mar chuid den tionscadal, bhí a gcuid oibre curtha ar taispeáint ag na leanaí sa phríomhspás in Ionad Ealaíon na Gaillimhe, agus ba léir go raibh siad bródúil as seo.  Creidim gur chuir an clár Ealaíne agus Fealsúnachta tuilleadh leis an mbrí atá ag na leanaí rannpháirteacha maidir lena gcuid oibre a chur ar taispeáint go poiblí, sa mhéid is gur lig sé dóibh imscrúdú a dhéanamh i dteannta a chéile agus go seachránach ar thaithí fhéideartha na healaíne don lucht féachana agus ar an gcineál turais intleachtúil agus chruthaithigh a d’fhéadfadh saothar ealaíne a spreagadh. Bhí ról éascaithe gníomhach ag cuid de leanaí Scoil Chroí Íosa leis na leanaí ó Scoil Náisiúnta an Chladaigh, rud a bhí suntasach freisin.

Is é an baol a bhaineann le bheith ag obair i dtreo toraidh, taispeántas poiblí sa chás seo, ná gur féidir leis an bhfócas a bheith ar an táirge, agus ní ar an bpróiseas. Mar sin féin, ós rud é go raibh 9 seisiún iomlána ag Siobhán leis na daltaí chun fiosrúchán suntasach cruthaitheach a fhorbairt, agus b’fhéidir toisc nach raibh smaointe soiléire ag na leanaí faoina raibh i gceist le taispeántas ealaíne, d’fhan siad páirteach sa phróiseas cruthaitheach i ngach seisiún.

I mo chuid oibre mar choimeádaí, ba mhaith liom leanúint ar aghaidh ag obair leis an gcothromaíocht seo idir caighdeán an phróisis, comhchruthú idir ealaíontóirí agus leanaí, agus toradh an phobail.

Read less