Amhráin Dár Linne - Tionscadal Ceoil Idirghlúine Idirchultúrtha

Inis scéal do thionscadail dúinn – Céard a spreag é? Cad faoi é? Cé a bhí páirteach ann? Cén chaoi ar thosaigh tú?

Ruti Lachs, Ealaíontóir

Bhí tionscadail idirghlúine den chineál céanna á reáchtáil agam i gCiarraí san am a chuaigh thart, ag baint úsáid as ceol, scríbhneoireacht amhrán, amhránaíocht agus amharc-ealaín chun smaointe agus mothúcháin a chur in iúl faoinár scéalta féin. Fuair na tionscadail seo tacaíocht iontach i gcónaí ó chomhpháirtithe áitiúla agus ón bpreas, agus chríochnaigh siad le taispeántas poiblí agus / nó taibhiú. Ba é an t-idirghníomhú idir na glúnta an chuid ba thábhachtaí den tionscadal seo.

Bhog mé ó Chiarraí go Corcaigh in 2016, agus thug mé dhá sheó aon-bhean ar camchuairt. Duine de na carachtair sna seónna ná mo sheanmháthair Giúdach, agus bhí a lán spéise ag an lucht féachana sa charachtar seo. Thosaigh mé ag déanamh taighde ar phobal Giúdach Chorcaí mar a bhí sé go luath sna 1900idí, agus ag scríobh dráma ceoil ar an ábhar. Bhí ceol Giúdach agam i gcónaí, agus chonaic mé suim mhór i gCorcaigh ina stair Ghiúdach, rud a raibh mé ag iarraidh níos mó eolais a fháil air, agus mo chuid eolais air a roinnt. Ní raibh sé seo le feiceáil le linn an 28 bliain a chaith mé i gCiarraí, mar ní raibh aon phobal Giúdach i gCiarraí roimhe seo.

Bhí caidreamh tógtha agam leis an Oifigeach Ealaíon i gComhairle Contae Chorcaí, Sinéad Donnelly, a mhol an tionscadal a reáchtáil in dhá cheantar, Eochaill agus Droichead na Bandan.

D’oibríomar le daltaí rang a sé i mBunscoil Dhroichead na Bandan agus lena múinteoir, Freda O’Neill agus Bandon Daycare Centre, le tacaíocht ó Leabharlann Dhroichead na Bandan.

Bhí an tionscadal ar siúl thar cheithre Mháirt i mí Mheán Fómhair agus i mí Dheireadh Fómhair 2019. Bheadh dhá cheardlann ar siúl i ngach ionad (bhí a gceardlanna i Leabharlann Dhroichead na Bandan ag na páistí scoile), cuairt amháin ó na leanaí ar an Daycare Centre, agus cuairt na rannpháirtithe cúraim lae ar an scoil don lá ceolchoirme. Sa deireadh, thug mé cuairt ar Bandon 7 n-uaire san iomlán - dhá sheisiún ‘cur in aithne’, na ceithre dháta a bhí beartaithe, agus lá meastóireachta amháin.

Freda O'Neill, Múinteoir

Chríochnaigh na leanaí roinnt ceardlann le Ruti, sa leabharlann áitiúil, ar scoil agus san ionad cúraim lae. Ba é an sprioc a bhí ann don dá ghrúpa, do na leanaí agus do na hothair cúraim lae amhrán a chumadh agus a dhéanamh dá chéile agus taitneamh a bhaint as seisiún amhránaíochta agus cuideachta a chéile ag an léiriú deiridh.

Cén chaoi ar forbraíodh na smaointe agus cén chaoi ar oibrigh na daoine óga, an t-ealaíontóir agus an múinteoir le chéile?

Ruti Lachs, Ealaíontóir

D’oibrigh mé leis an bpríomhoide, leis an múinteoir, leis an bhfoireann cúraim lae, agus leis an 2 ghrúpa (níos sine agus níos óige).

Sa chéad cheardlann, chuir mé beagán de stair agus de chultúr Giúdach na hÉireann faoi bhráid gach grúpa, mhúin mé amhrán dóibh sa Ghiúdais, agus bhí seisiún jeamála beag againn, mise ar an mbosca ceoil agus iadsan ag seinm cnaguirlisí. D’iarr mé orthu ansin smaoineamh ar conas a bheadh sé, dá mbeadh ort bogadh go tír eile, agus faoi aon taithí a bhí acu féin ar chónaí a dhéanamh in áiteanna eile, nó bheith ag bogadh ó áit amháin go háit eile. D’iarr mé ar na grúpaí a rá amach os ard conas a bheidís ag mothú dá mbeadh orthu bogadh go dtí áit eile. Scríobhadh na focail seo suas ar smeach-chairt. D’úsáideamar barraí clingíní (faigheann gach duine nóta le bualadh, ó chineál de xileafón) chun fonn a oibriú amach a d’fhéadfadh a bheith deas d’amhrán. Ansin chuir muid cuid de na focail ar tháinig an grúpa aníos leo in oiriúint don fhonn, agus, le beagán oiriúnúcháin uaim féin, d’oibrigh muid na focail agus an fonn ina dhá n-amhrán. Níor forbraíodh ach véarsa amháin an tseachtain sin. Mhúin mé an t-amhrán In My Town do na leanaí freisin, amhrán a scríobh mé agus a thaifead mé ar mo dhlúthdhiosca do leanaí, Stomping in the Woods.

An tseachtain dár gcionn, tháinig na leanaí go dtí an tIonad Cúraim Lae chun bualadh leis na seandaoine. Bhí seisiún amhránaíochta againn, arna éascú agam féin nó thug mé liricí amhrán, mo bhosca ceoil, agus roinnt cnaguirlisí liom, agus d’ullmhaigh na leanaí ceisteanna le cur ar an ngrúpa níos sine faoin áit a ndeachaigh siad ar scoil, an raibh siad riamh ag taisteal, etc. Thug bean amháin roinnt uirlisí léi a cheannaigh sí i nGána blianta roimhe sin, agus chuir sí iad thart ar gach duine. Thug mé úlla agus mil liom mar bhí Rosh Hashana ann, Bliain Nua na nGiúdach, agus is bia traidisiúnta é seo don fhéile seo, mar sin, bhí slis úill ag gach duine agus roinnt meala air.

Comhroinnt álainn idirghlúine idirchultúrtha a bhí ann. Bhain gach duine an-taitneamh as, agus rinne na seandaoine trácht ar cé chomh dea-bhéasach is a bhí na leanaí. Chan na grúpaí a véarsa amhráin dá chéile, agus chroith siad lámha agus bhí siad ag tnúth le bualadh le chéile arís.

Ceardlann a bhí ann an tseachtain ina dhiaidh sin inar chríochnaigh gach grúpa an t-amhrán, le cabhair uaimse, agus chuireamar ceol uirlise leis. Thug na leanaí veidhlín, feadóg stáin, méarchlár agus giotár isteach, agus thug mise cnaguirlisí agus barraí clingíní.

Lean go leor oibre sa bhaile, nó scríobh mé amach socruithe beachta don mhúinteoir a bhféadfadh sí a bheith ag obair leis na leanaí orthu, agus rinne mé an dá amhrán a thaifeadadh, agus iad a sheoladh chuig na scoileanna.

An tseachtain deiridh, chuaigh mé chuig an scoil go luath, leis an déantóir scannán, Dervla Baker, agus rith mé tríd an amhrán bunaidh, agus an t-amhrán Giúdaise, leis na leanaí, agus shocraigh Dervla an físcheamara. Tháinig an grúpa níos sine, agus thart ar 20 de thuismitheoirí na leanaí, agus dhá rang eile ón scoil, agus a múinteoirí, mar sin bhí an halla pacáilte. Canadh na hamhráin nua, mar aon le hamhrán Giúdaise a mhúin mé do na leanaí, agus amhrán faoi Bhaile na Bandan a chan an grúpa níos sine. Ansin, bhí damhsa le klezmer beo (ceol bainise Giúdach) nó tháinig mo bhanna ceoil, Pop-Up Klezmer, ó Chorcaigh chun páirt a ghlacadh sa cheolchoirm. Bhí sé go hiontach leanaí agus daoine fásta de gach aois a fheiceáil ag canadh agus ag damhsa agus ag bualadh bos leis an gceol. Gan trácht ar dheis a thabhairt do na grúpaí níos sine agus níos óige amhráin bhunaidh a thaibhiú. D’aontaigh gach duine gur eispéireas iontach a bhí ann. Tar éis don lucht féachana imeacht, bhí comhrá ag na leanaí leis na seandaoine agus chroith siad lámha arís sular fhág gach duine.

Freda O'Neill, Múinteoir

Roghnaigh na leanaí a bheith ag obair ar a gcuid liricí ar dtús agus ansin an fonn agus na huirlisí a chur isteach ina dhiaidh sin. D’oibrigh siad i ngrúpaí beaga ar dtús agus ansin chabhraigh Ruti leo comhoibriú chun eagrán ranga iomlán a chruthú. Rinneamar cleachtadh ar bhonn laethúil roimh an léiriú deiridh. D’oibrigh cuid de na leanaí trí chúpla am lóin chun barr feabhais a chur ar a gcodanna féin.

Cén taithí phearsanta a bhí agat ar an tionscadal i dtéarmaí ratha agus dúshlán?

Ruti Lachs, Ealaíontóir

Bhain an chuid is mó de na dúshláin leis an aimsir, mar go raibh siúlóid fhada ag na leanaí go dtí an t-ionad cúraim lae agus an leabharlann, cé nár cuireadh stop leo. Maidir liom féin, ba é an dúshlán ba mhó a bhí ann ná an tionscadal a chur ar bun, mar gur tionscadal casta a bhí ann, agus bhí sé deacair go leor cumarsáid a dhéanamh leis na maoinitheoirí, mar go raibh duine de na hoifigigh ealaíon tinn. Mar sin, ghlac an taobh riaracháin a lán ama agus fuinnimh.

Cé go raibh sé go hálainn a bheith ag obair leis an dá ghrúpa, bhí dúshláin leis an ngrúpa níos sine, mar go raibh duine nó beirt de na rannpháirtithe breacbhodhar, sin nó ní raibh an fuinneamh acu a bheith iomlán rannpháirteach. Ach bhí an-áthas ar an gcuid is mó acu páirt a ghlacadh.

Ba é an t-aiseolas ó ghrúpa an Ionaid Cúraim Lae gur bhain siad taitneamh as na hidirghníomhaíochtaí leis na leanaí, ach go bhféadfaidís níos mó ceardlann a dhéanamh chun iad a ullmhú don cheolchoirm, agus gur thóg sé tamall orthu a bheith soiléir cad a bhí i gceist leis an tionscadal. Bhain siad taitneamh as uirlisí éagsúla a sheinm, ceoltóirí iontacha a chloisteáil, agus na comhráite liom féin agus lena chéile. Dúirt an fhoireann go raibh sé dúshlánach muinín a chothú sna rannpháirtithe i dtaca le bheith ag canadh go poiblí.

Ba é an t-aiseolas ó leanaí na scoile ná gur bhain siad taitneamh as na damhsaí a fhoghlaim, na huirlisí a sheinm, bualadh leis an ngrúpa cúraim lae, foghlaim faoi chultúr agus reiligiún na nGiúdach, éisteacht leis an mbanna klezmer, amhráin nua a fhoghlaim, agus an taibhiú deiridh. B’fhearr leo níos mó ama leis an ngrúpa níos sine, agus níos mó ama chun na liricí amhráin agus páirteanna uirlise a fhoghlaim. B’fhearr leo níos mó stíleanna ceoil agus níos mó leanaí níos óige a bheith ag freastal ar an gceolchoirm. Ba é an t-aiseolas ón múinteoir, Freda, ná gur mhór leis na leanaí é, d’oibrigh na hionaid go maith, bhí an taibhiú deiridh iontach, dearfach, agus go raibh sé go hálainn na hidirghníomhaíochtaí idir na grúpaí a fheiceáil.

Bhí mo thaithí phearsanta ar an tionscadal an-dearfach. Chonaic gach duine a bhí páirteach na buntáistí a bhaineann leis an oiread sin gnéithe den tionscadal - ceol a dhéanamh, ceol nua a chruthú, smaointe a phlé, agus an idirghníomhaíocht idir na glúnta.

D’aontaigh an dá ghrúpa agus an fhoireann go léir gur mhaith leo tionscadal mar seo a dhéanamh arís.

Freda O'Neill, Múinteoir

D’éirigh go hiontach leis an tionscadal. Bhain na leanaí an-taitneamh as an taobh ceoil den tionscadal ach d’fhreagair siad go dearfach don ghné idirghlúine den chuid is mó. Bhí sé iontach a fheiceáil conas a d’idirghníomhaigh an dá ghrúpa chomh lách lena chéile.

B’fhéidir gur dúshlán é an méid ama a cuireadh ar leataobh don tionscadal seo. B’fhiú cúpla cruinniú agus seisiún cleachtaidh eile le Ruti.

Cén tábhacht a bhain leis an tionscadal duit ar fiú a roinnt?

Ruti Lachs, Ealaíontóir

Idirghníomhaíocht idirghlúine, cumadóireacht i ngrúpaí, ceol a eagrú, agus taibhiú - is gnéithe iad seo den tionscadal seo ar mhaith liom aird shuntasach a tharraingt orthu. Ciallaíonn cumadóireacht i ngrúpaí a bheith ag oibriú le chéile chun rud éigin suimiúil, bríoch agus, tá súil againn, álainn a chruthú. Is cleachtas maith tógála foirne é seo, agus níl ann ach go leor spraoi. Chomh maith leis sin, is rud iontach é ó thaobh muiníne agus idirghníomhaíochta de. Tá deis a fháil do shaothar féin a thaibhiú go poiblí, agus aitheantas a fháil as a luach, ar cheann de na rudaí is mó a thaitníonn liom mar thaibheoir, agus sílim go raibh sé seo amhlaidh do na rannpháirtithe freisin. Bhí brí ag baint leis an ngné Ghiúdach domsa freisin - chun amhrán Giúdaise a mhúineadh do leanaí - teanga nár chuala siad riamh roimhe seo - agus chun iad a chur ag damhsa le ceol klezmer, ba phribhléid é.

Freda O'Neill, Múinteoir

Bhí rang a sé díograiseach agus sásta agus iad ag glacadh páirt sa tionscadal seo, rud a d’fhág go raibh sé éasca go leor a bhainistiú domsa mar mhúinteoir. Mar a luadh thuas, ba é an chuid ba shuntasaí ná cé chomh maith agus a d’fhreagair an dá ghrúpa dá chéile.

Ar athraigh aon rud i do chuid oibre mar gheall ar an tionscadal?

Ruti Lachs, Ealaíontóir

Tá níos mó muiníne agam ábhar Giúdach a thabhairt chuig scoileanna (cé go raibh mé á dhéanamh seo ar bhealaí éagsúla, m.sh. ceardlanna déanta coinnle ag Chanuka, le blianta fada ar aon nós). Tugaim mo chuid spéiseanna isteach sa seomra ranga, agus déanaim tionscadail chasta go leor, cé go mbíonn go leor oibre ann agus go dtuirsíonn sé mé. Cuirim a lán fuinnimh isteach, agus is minic nach mbraithim go bhfuil mé ag tuilleamh go leor chun an méid a chuir mé isteach a chosaint. Ach is é sin mo thuras. Bhí an t-ádh orm go bhfuair mé tacaíocht ar an mbealach óna lán daoine áille. Is fiú é!

Freda O'Neill, Múinteoir

Is cinnte go mbeinn sásta páirt a ghlacadh i dtionscadal mar seo arís. Chomh maith leis sin, smaoineoinn níos mó anois ar an nglúin níos sine a chuimsiú i roinnt gníomhaíochtaí scoile.