A Space To Grow

Inis scéal do thionscadail dúinn – Céard a spreag é? Céard faoi a raibh sé Cé a bhí páirteach ann? Cén chaoi ar thosaigh tú?

Helen Barry, Ealaíontóir

I rith mo chruinnithe tosaigh leis an múinteoir, an Bhean Smyth, phléigh Sharon an treoir “Ba mhaith liom go ndéanfadh na páistí rud éigin nach ndéanfaidís riamh sa seomra ranga de ghnáth”. Bhí na páistí i Naíonáin Shinsearacha agus bhí siad idir 5 agus 6 bliana d’aois. Tá an seisiún tosaigh thar a bheith tábhachtach chun tuiscint a fháil ar chomhthéacs na scoile, eispéireas ealaíon na scoile agus an mhúinteora roimhe seo agus eispéireas bunaithe na scoile ar an ealaíontóir. Ba mhaith liom an focal ‘Spás’ a shonrú mar a úsáideadh inár dteideal. Rinneamar iniúchadh litriúil ar gach sainmhíniú is féidir ar an bhfocal agus leanaimid orainn ag gabháil dó nó tá cúpla seisiún fágtha againn. Ní téama beartaithe a bhí ann ach téama a d'fhás go hiontach orgánach ón nóiméad a tháinig mé isteach sa seomra ranga. Ba é seomra ranga na bpáistí an spás ba mhó ar oibrigh mé ann riamh; an Fómhar a bhí ann agus bhí spás idir-réaltrach á fhiosrú ag na páistí. Dhírigh an chéad fhíor-cheardlann agam leis na páistí ar fheasacht ar spásúlacht a chruthú ag baint úsáid as rollaí ollmhóra de chúrphlaisteach miotalach agus a bheith ag bogadh thart sna spásanna sealadacha seo. Thug mé éagsúlacht ábhair liom freisin le bheith ag súgradh leo, lena n-áirítear ceithre phíosa de pholaistiréin bhán a d'fhoirmigh corp ár roicéid. Ní féidir linn creidiúint a thabhairt do dhuine ar bith as an gcinneadh nó bhí sé ina rud a bhí ar intinn gach duine sa seomra ranga agus mar sin de, tharla sé i bhfaiteadh na súl.

Tríd an roicéad a dhearadh agus a thógáil le chéile, thosaigh na páistí ag fáil tuiscint ar struchtúr agus ar chobhsaíocht. Leis na scileanna nua seo agus réimse leathan ábhar, rinneamar iniúchadh níos mó ar scála agus ar dhéantúis laistigh agus lasmuigh den seomra ranga. Thógamar spásanna éagsúla ag díriú ar struchtúir chruinneacháin, cruth ceannasach a fheictear go minic ar fud mo chuid oibre. De réir mar a thógamar ár struchtúir, d'éirigh go leor dúshlán amach romhainn. Ós rud é go raibh muid ag ‘tástáil’ le hábhair agus le dearaí, ba mhinic gurbh iad na páistí a thairg na réitigh chun píosaí níos seasmhaí a thógáil. Fuair mé arís eile go raibh Sharon an-dearfach nuair a d’éirigh dúshláin den chineál seo amach, nuair a thit rudaí, bhraith sí gurb é seo an áit ar fhoghlaim na páistí níos mó mar a éilíodh sé níos mó uathu, agus go minic léiríodh guth láidir ó pháistí a d'fhan sa chúlra go hiondúil. Tá áit bhuan tugtha do cheann dár gcruinneacháin ar thailte na scoile. Tá cruinneachán sailí curtha againn a fhásfaidh leis na páistí ar feadh a dturais sa bhunscoil leo. Amharcfaidh na páistí i ndiaidh an chruinneacháin shailí sna blianta amach romhainn agus coinneoidh mé mo chaidreamh le Sharon, leis na páistí agus leis an scoil.

Sharon Smyth, Múinteoir:

Chuir ár bpríomhoide scoile an tairiscint maidir le hiarratas a dhéanamh ar an gclár chun tosaigh. Tar éis dom taighde a dhéanamh ar an tionscnamh agus an méid a bhí i gceist, chuir mé m'ainm chun tosaigh le go ndéanfar meastóireacht air. Mheas mé gur deis iontach a bhí ann rud éigin a thairiscint do mo rang sa bhreis ar an méid a ligfeadh mo chumas agus mo mhuinín dom a dhéanamh dá dtabharfainn faoina leithéid de thionscadal mé féin. I rith ár gcruinnithe tosaigh labhair Helen faoi thógáil, ag cuimsiú táblaí agus cathaoireacha an tseomra ranga, roicéid ag eitilt isteach sa spás agus ag baint úsáid as leath uachtair an tseomra (ón tsíleáil anuas) chun iniúchadh a dhéanamh ar ‘Spás '. Bhí a fhios agam go raibh taithí fíor-uathúil agus spreagúil indéanta do mo chailíní, níor theastaigh uainn ach dul ar choimirce na cinniúna!

Cén chaoi ar forbraíodh na smaointe agus cén chaoi ar oibrigh na daoine óga, an t-ealaíontóir agus an múinteoir le chéile?

Helen Barry, Ealaíontóir

Thug neasacht an mhéid a chruthaíomar sa chéad seisiún spreagadh don mhéid a forbraíodh thar roinnt míonna. Luigh gach smaoineamh isteach sa chéad smaoineadh eile go héasca. Rinne muid tástáil ar roinnt smaointe a d’eascair as comhráite leis an múinteoir agus na páistí. Bhí ár roicéad i lár an aonaigh mar go raibh a dhearadh á bhainistiú go cúramach agus go díograiseach ag na páistí. Éilíodh obair ghrúpa agus neartú foirne leis an bpróiseas seo. Is minic gur féidir le páistí chomh hóg leis seo a bheith ag streachailt le cinnteoireacht ghrúpa. Bhí an grúpa de naíonáin shinsearacha ábalta ag an dúshlán agus bhí an chuma orthu gur fhás siad in aibíocht agus neamhspleáchas de réir mar a chuaigh na seachtainí ar aghaidh. Chuir a múinteoir Sharon an spás ar fáil do na páistí agus dom féin le hiniúchadh a dhéanamh ar an 'rud aineoil'. Tá creideamh iontach ag Sharon i gcumas gach páiste agus tá sí an-oscailte roimh bhealaí nua foghlama a aimsiú. Chruthaigh sí freisin go raibh sí, b'fhéidir, níos oscailte ná mar a bhí mé in amanna trí struchtúr agus gnáthamh a fhágáil ar leataobh agus a bheith ag gabháil leis an sruth go díreach.

Sharon Smyth, Múinteoir:

D'fhéach Helen láithreach chun a cuid oibre a cheangal leis an méid a bhí an rang ag foghlaim faoi cheana féin. Thabhaigh seo a n-aird agus a bhfócas, agus ag an am céanna, thug sé a gcuid foghlama i dtreo nua spreagúil. Bhreathnaigh mé (faoi dhraíocht) ó sheachtain go seachtain de réir mar a d'éirigh mo rang níos éifeachtaí ó thaobh obair foirne, tuiscint a bheith acu ar riachtanais a chéile agus toilteanas smaointe na ndaoine timpeall orthu a ghlacadh (tasc an-chasta i saol féinlárnach páistí 5/6 bliana d'aois!)

Cén taithí phearsanta a bhí agat ar an tionscadal i dtéarmaí ratha agus dúshlán?

Helen Barry, Ealaíontóir

Ón tús, d'éiligh scála na n-ábhar a raibh muid ag obair leo obair foirne. Bhí sé doiligh dom i dtosach ag míniú do gach foireann nó grúpa cad a bhí le déanamh acu, ach de réir mar a d'fhorbair an obair d'oibrigh na páistí go hiontach i bhfoirne beaga, ag freagairt go maith dá chéile agus ag tacú le smaointe agus dearaí a chéile. Tharla sé seo an oiread sin ná nuair a bhí na páistí ag obair ar ghníomhaíochtaí aonair go dtabharfadh a gcúnamh go huathoibríoch nuair a chonaic siad go raibh sé ag teastáil ó dhuine éigin. Bhí méid an ranga mór le 30 dalta ann. Ar dtús, bhí an chuma ar na páistí go raibh siad an-óg agus d'fhéadfadh dinimiciúil ardú go han-éasca ach d'éirigh siad níos cumasaí agus níos neamhspleáiche go han-tapa de réir mar a d'fhorbair an tionscadal.

Sharon Smyth, Múinteoir:

Bhí mé beagáinín ar strae maidir le mo ról laistigh den chlár/seisiúin i dtosach báire. Ní raibh mé cinnte cé mhéad a bhí mé chun breathnú air nó a bheith ag obair go praiticiúil air ar an méid a raibh an rang ag plé leis. De réir mar a chuaigh na seachtainí thart, bhraith mé dá mhéad a bhain mé triail as na gníomhaíochtaí éagsúla, dá mhéad a ghlac mé páirt agus fiú dá mhéad a thairg mé comhairle nó cabhair, is amhlaidh is fusa agus is muiníní a d'éirigh mise. Bíodh go raibh mé ag súil go bhfásfadh mo theagasc féin ar an mbealach seo tríd an gclár, tá áthas orm go mbeadh an mhuinín agam anois tionscadail agus ceachtanna atá níos mó i scála agus ‘spás‘ ná mar a bheadh agam riamh roimhe seo a thriail.

Cén tábhacht a bhain leis an tionscadal duit ar fiú a roinnt?

Helen Barry, Ealaíontóir

Tá ábhar nua agus fráma ama curtha ar fáil ag an gcruinneachán sailí don chaoi a n-oibrím. Tá fréamh tugtha ag gearrthóga sailí a chur do thionscadal comhchosúil eile. Ó chuir mé an cruinneachán sailí leis na páistí i Naomh Raphaela, tá an dara cruinneachán sailí curtha agam le páistí i mBunscoil Eoin Baiste i mBéal Feirste. Léirigh an t-eispéireas seo oscailteacht an tseomra ranga bunscoile. Chruthaigh Sharon, in éineacht leis an oiread múinteoirí, arís agus arís eile go bhfuil sí sásta teagmháil a dhéanamh leis na healaíona agus leis an gcruthaitheacht agus a bheith ag tacú leo sa seomra ranga.

Sharon Smyth, Múinteoir:

Leis an bhfírinne a dhéanamh, níl a fhios agam cá háit le tosú le cur i bhfocail an fiúntas agus an luach a bhain mo rang óna dtaithí iomlán (agus mo thaithí féin) le Helen. Ní hamháin gur sár-ealaíontóir í Helen ach tá tuiscint agus meas dochreidte aici ar an gcaoi ar féidir beocht a chur ina gairm agus ina cuid scileanna sa seomra ranga. Bíodh gur thaitin sé go mór liom i gcónaí a bheith ag péinteáil agus ‘ealaín a dhéanamh’ le ranganna a theagasc mé, tuigim anois nár shroich m'fhís agus mo thuiscint ar ‘ealaín’ a theagasc barr a chumais amach. Creidim ó chroí nach bhfuil táirge riachtanach ag deireadh ceachta ach go bhfuil an próiseas tábhachtach ach glacaim sin chugam anois go diongbháilte.

Thóg sé roinnt mhaith seachtainí ar ár roicéad spáis, lena dhearadh tosaigh, iniúchadh ar ábhair agus cóimeáil mhall ach sheasta, a chur i gcrích sular éirigh leis an rud crochadh go mórga (an focal a roghnaigh mo rang) ó lár ár síleála. In éineacht leis na ceachtanna ealaíonta go leor a thug na cailíní fúthu, ceacht a bhí ann chomh maith i bhFOIGHNE. Ní chiallaím an fhoighne atá ag teastáil go dtí gur seal s’agatsa atá ann le cuir, greamaigh, gearr nó smaoineamh a thairg. Ba í an fhoighne a ligean don spáslong a thógáil agus teacht le chéile le himeacht ama. D'éiligh sé seo uaireanta comhoibrithe, comhréitigh agus díospóireachta mar gur cuireadh gné eile leis seachtain ar sheachtain. Go deimhin, ag pointe amháin measadh gur fuinneoga daite don Nollaig iad sciatháin ár spásloinge acu siúd ag dul thar an seomra! Chaillfí amach ar dhomhan foghlama agus fionnachtana dá mba rud é gur cuireadh luas faoin tionscadal le 'táirge' a bheith againn faoi dheireadh dhá nó trí sheisiún.

Bhog muid ar aghaidh ónar roicéad le cruinneacháin a thógáil go measartha éasca. Arís eile, rinneamar seo céim ar chéim ag féachaint ar an mbealach is fearr chun tacú leo – bunchlocha a thógáil, cuaillí a dhaingniú taobh le taobh. Is í an chaoi ar tugadh faoi seo a chur faoi dhraíocht mé. I seisiún amháin bhí ar an rang iad féin a nascadh le chéile agus foghlaim conas naisc láidre a chruthú idir gach lúb. Cé chomh domhain agus atá an fhoghlaim ná ‘tógaimis cruinneachán' go díreach. Tá an méid atá tar éis teacht as seo ar an mbealach is orgánaí (ár gcruinneachán féin a chur) iontach suimiúil ar fad. Sna blianta amach romhainn beidh an cruinneachán ag fás agus ag forbairt taobh leis na cailíní. D'aontaigh Helen filleadh ar an scoil gach bliain agus oibriú leis an rang i roinnt seisiún chun na struchtúir a mhúnlú agus a chothabháil. Is eispéireas an-speisialta é an fhoghlaim agus an comhtháthú a tharlóidh ar fud an churaclaim de réir mar a rachaidh na cailíní agus na struchtúir ar aghaidh agus táimid an-bhuíoch de Helen as a tiomantas ama agus saineolais sa tionscadal.

Ar athraigh aon rud i do chuid oibre mar gheall ar an tionscadal?

Helen Barry, Ealaíontóir

Ar ndóigh, bíonn rudaí ann nach n-oibríonn mar thoradh ar a bheith ag baint triail agus iniúchadh a dhéanamh ar smaointe agus ábhair nua. Uaireanta, bíonn an bhraistint scafaire nó rud beag strusmhar agam gur chlis mé ar na páistí. Tá Sharon an-oilte ag léiriú agus ag tacú le ‘botúin’ nach mbíonn críoch orthu mar rud maith i gcónaí. Tá súil agam go mbeidh mé in ann a peirspictíocht a úsáid sa dóigh a dtéim i ngleic le cásanna dúshlánacha sa todhchaí. Athrú nua maidir le húsáid ábhar a bhí ann leis an saileach a chur. Cuirfidh cothabháil an chruinneacháin sailí ar mo chumas nó éileoidh sé orm go mbeidh mé ag obair ar thionscadal a fhásfaidh agus a athróidh thar bhlianta fada.

Sharon Smyth, Múinteoir:

Is é an rud is mó a bhraithim go bhfuil athrú tagtha air i mo chuid oibre mar mhúinteoir ná go mbeinn sásta anois ligean do mo cheachtanna ealaíne a a bheith ar siúl ar feadh roinnt seachtainí gan an brú a mhothú 'rud éigin a bheith ar an mballa agam’ nó ‘pictiúr le seoladh abhaile Dé hAoine '. Bhí an oiread sin dár gceachtanna ceangailte lenár roicéad a thógáil agus bíodh sin mar atá, scoilt siad isteach ina gceachtanna féin chomh minic lena athrach. Astaróidigh spás á dtáirgeadh seachtain amháin agus déantúis de bhunadh pasta seachtain eile. D’athdhearbhaigh sé dom chomh maith a thábhachtaí agus atá sé ligean do pháistí tabhairt faoin oiread meán foghlama agus is féidir. Ní rachaidh rud atá chun leasa cumas foghlama páiste chun leasa páiste eile. Is iomaí uair a chonaic mé páistí a bhíonn ag streachailt i gceachtanna laethúla an tseomra ranga ag baint barr feabhais amach sna tascanna praiticiúla a cuireadh os a gcomhair. D’fhás a muinín agus a bhféinmhuinín os mo chomhair amach de réir mar a fuair siad máistreacht ar scileanna agus tuiscint.